Μήπως η κατάρρευση είναι η μόνη λύση;

Του Αποστολου Δοξιάδη.

Στις κουβέντες που γίνονται ασταμάτητα αυτό τον καιρό για το πώς θα αντιμετωπιστούν τα σοβαρά προβλήματα που έφεραν τη χώρα στη σημερινή κατάντια, ακούγεται από κάποιους η γνώμη: «Τελικά μόνο μια κατάρρευση θα φέρει τη λύση. Μόνο αυτή μπορεί να μας απαλλάξει από τα δεινά μας».

Το να ελπίζει ένας πολίτης να καταρρεύσει η χώρα του για να γίνουν τα απαραίτητα για να σωθεί, είναι λιγάκι σαν να εύχεται ο καρδιοπαθής να πάθει έμφραγμα, γιατί μόνο έτσι θα κόψει το τσιγάρο. Είναι η τελευταία ελπίδα του απελπισμένου. Ομως οι νοήμονες Ελληνες έχουν κάθε λόγο να είναι απελπισμένοι, καθώς καθημερινά γίνεται φανερότερο ότι ο πρωθυπουργός, η κυβέρνηση, αλλά και η αντιπολίτευση, αρνούνται όχι μόνο να αντιμετωπίσουν ριζικά, αλλά να παραδεχθούν καν τα προβλήματα που οδηγούν τη χώρα προς τον γκρεμό. (Ο κόσμος χάνεται, δηλαδή, κι αυτοί βαρκούλες αρμενίζουν· κάποιοι και κανό). Την απελπισία την κάνει χειρότερη η έκδηλη άρνηση μεγάλου αριθμού συμπολιτών μας να αντιληφθούν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Με τέτοιους ηγέτες, και τέτοια μυαλά πολλών μας, η κατάρρευση μοιάζει πια πολύ πιθανή, είτε συμβεί με ματαίωση δόσης του προγράμματος στήριξης, ή με ολική αναστολή του, με πτώχευση, στάση πληρωμών, ή ό, τι άλλο φέρει η κακιά η ώρα. Αλλά ουδέν κακόν αμιγές καλού, λένε κάποιοι: είναι η μόνη ελπίδα να συνετισθούμε.

Είναι άραγε έτσι; Οσοι βλέπουν την κατάρρευση ως σωτηρία, προσβλέπουν σε κάποια από τα ακόλουθα.

Το πρώτο είναι το αυθόρμητο λαϊκό ξέσπασμα: «θα πάρουν τους πολιτικούς με τα παλούκια», «θα καεί η Αθήνα», κ. λπ. Τέτοια πράγματα, δυστυχώς, μπορεί να συμβούν. Σίγουρα όμως δεν θα οδηγήσουν σε καλό. Η ιστορία δείχνει ότι αυθόρμητες εξεγέρσεις, μικρές ή μεγάλες, είτε ξεφουσκώνουν (π. χ. Δεκέμβριος 2008), είτε καταστέλλονται (π. χ. Πλατεία Τιεν Αν Μεν), είτε υποτάσσονται τελικά σε μια οργανωμένη μειοψηφία που τις οδηγεί σε δρόμους άσχετους από τις αιτίες που τις προκάλεσαν. Ετσι, η Γαλλική Επανάσταση οδήγησε στον Τρόμο και τον Ναπολέοντα, κι ο αυθόρμητος ξεσηκωμός του ρωσικού λαού που ανέτρεψε τον Τσάρο στο πραξικόπημα των Μπολσεβίκων και τη λενινιστική δικτατορία. (Βγείτε έξω λοιπόν, οξύθυμοι συμπολίτες, φωνάξτε, γκρεμίστε, κάψτε. Αλλά να το ξέρετε: ανοίγετε την πόρτα σε λύσεις φοβερές, που διόλου δεν τις επιθυμείτε).

Το δεύτερο που λογικά θα φέρει μια κατάρρευση έχει σίγουρη ωφέλεια: θα κλονίσει συθέμελα κρατικοδίαιτους -δηλαδή φοροδίαιτους- οργανισμούς που έχουν κύριο σκοπό να συντηρούν τους υπεραμειβόμενους μισθωτούς τους, προσφέροντας πανάκριβες και συχνά άθλιες υπηρεσίες, θα πλήξει καίρια το παρακράτος της διαπλοκής συντεχνιακών εργατοπατέρων και πολιτικών, και θα τερματίσει απαράδεκτες συμπεριφορές, όπως των αγροτών που επιχορηγούνται για ανύπαρκτες καλλιέργειες, της συνταξιοδότησης στα πενήντα, ή παρόμοιες. Καθώς όλα αυτά είναι αναμφισβήτητα μέρος του ελληνικού προβλήματος, η κατάργησή τους, έστω διά του «πονάει κεφάλι κόψει κεφάλι», είναι μέρος της λύσης. Καθώς όμως αυτή η κατάργηση έχει κοινωνικό κόστος απρόβλεπτο, καλό είναι όσοι την εύχονται να κάνουν και τον σταυρό τους, να αποφευχθούν μεγάλες τραγωδίες.

Το τρίτο που κάποιοι ελπίζουν να φέρει η κατάρρευση, είναι η ανανέωση του πολιτικού προσωπικού, με την έξοδο των ανάξιων και την άνοδο των ικανών. Αυτό δεν είναι βέβαιο ότι θα συμβεί. Η ιστορία, πάλι, δείχνει ότι φοβερότερες κρίσεις από την τωρινή, όπως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ή η απριλιανή Δικτατορία, μας επανέφεραν τελειώνοντας τους αμέσως προηγούμενους πολιτικούς, προβιβάζοντας ενίοτε τους χθεσινούς αποτυχημένους σε εθνοσωτήρες. (Εδώ ο Καραμανλής του 1974 ήταν η εξαίρεση, ο παλιός πολιτικός που γύρισε γνήσια διαφορετικός). Ομως η ελπίδα είναι βάσιμη. Πράγματι, η κατάρρευση μπορεί να φέρει, για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση, σοβαρές πολιτικές αλλαγές, ανάμεσά τους τη διάλυση των δύο μεγάλων κομμάτων, που, τουλάχιστον με την παρούσα μορφή, έχουν τεράστια ευθύνη για τα χάλια μας. Αν διαλυθούν, δεν νομίζω ότι θα μας λείψουν, και είναι πιθανότατο η διάλυσή τους να είναι απαραίτητη για να αναδειχθούν νέα σχήματα, πιο ξεκάθαρα, πιο κατάλληλα να αξιολογηθούν από τους πολίτες για αυτό που πραγματικά θα αντιπροσωπεύουν. 

Υπάρχουν κάποιοι -όχι πολλοί- άξιοι άνθρωποι σήμερα στην ελληνική πολιτική. Μακάρι, ιδανικά, κάποιο νέο σχήμα να τους ενώσει, ανοίγοντας την πόρτα και σε καινούργιους.

Με τα παραπάνω υπόψη, η προσδοκία ότι η κατάρρευση είναι μια κάποια λύση εμφανίζεται εύλογη. Το ζήτημα είναι αν είναι η μόνη, αν είναι δηλαδή σώνει και καλά αναγκαίο να πάθεις έμφραγμα για να κόψεις το τσιγάρο. Δυστυχώς, η γνώμη των πολιτών δεν έχει αυτή τη στιγμή τόση σημασία. Με τη χρονική πίεση της απειλής, την απάντηση μοιραία θα δώσουν οι λίγες δεκάδες πολιτικών που έχουν σήμερα στα χέρια τους τις τύχες μας. Αν όμως κρίνω από τη μέχρι τώρα πορεία τους, φαίνεται να έχουν επιλέξει, άλλοι χαζοχαρούμενα, άλλοι ανεύθυνα, άλλοι εγκληματικά, να οδηγήσουν τη χώρα στην καταστροφή, στο έμφραγμα.

Εμείς οι πολίτες δεν μένει παρά να ελπίζουμε ότι δεν θα είναι θανατηφόρο.