Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Και τα δύο. Δεν πρόκειται για αντιφατικές έννοιες, αλλά για μια αλληλοτροφοδοτούμενη ενότητα. «Ελληνας σημαίνει να αισθάνεσαι και να αντιδράς κατά έναν ορισμένο τρόπο», όπως λέει κι ο ποιητής.
Πώς φτάνει σ' εσάς η κρίση της Ελλάδας;
Υπάρχει ο υβριδικός όρος «glocalisation» και κάπως έτσι βιώνουμε την κρίση: τοπικά και παγκοσμιοποιημένα. Η κρίση μάς επιβάλλεται ως ένα είδος οικονομικής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, όπου οι πολιτικές λιτότητας με περικοπές στην εργασία, στην εκπαίδευση, στην υγεία και στις τέχνες παρουσιάζονται σαν κάτι παραπάνω από αναγκαίες. Ζούμε μια ρευστή πραγματικότητα, μια μετα-κοινωνική εποχή, με την αποβολή της συλλογικής πολιτικής και τη μετατροπή της αυθαίρετης οικονομίας σε κεντρικό παράγοντα. Η κρίση φτάνει σαν ένας νέος δύσκολος τρόπος ζωής, τόσο σε προσωπικό ή εθνικό επίπεδο όσο και σε παγκόσμιο.
Ποιος φταίει;
Πολύπλοκο θέμα, αλλά στην περίπτωση της Ελλάδας θα αναφερθώ επιγραμματικά σε δύο παραμέτρους, που συμβαίνουν ταυτοχρόνως και με γρήγορους ρυθμούς. Από τη μια, ευθύνονται οι συστημικές κρίσεις και αντιφάσεις του σύγχρονου καπιταλισμού και, από την άλλη, το γεγονός ότι καθυστέρησε ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός της χώρας.
Πώς φαντάζεστε τον Ελληνα της μετά την κρίση εποχής;
Εξαρτάται από το πού θα μεταβούμε μετά την κρίση: σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα. Η θέση του Ελληνα δεν μπορεί να είναι ασύνδετη με την ευρωπαϊκή προοπτική, δηλαδή με τη δημοκρατική και ισότιμη ανάπτυξη και σύγκλιση των λαών.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Φως. Το φως του τοπίου και των ανθρώπων. Οπου και να ταξιδέψεις στην Ελλάδα, κάτι ή κάποιος θα σε φιλέψει λίγο φως.
Η υπέροχη εκδοχή των Ελλήνων.
Οταν σε προσωπικό ή συλλογικό επίπεδο αγγίζουμε ή ξεπερνάμε την ποιητική εκδοχή «Μπολιβάρ, είσαι ωραίος σαν Ελληνας».
Ο,τι με απογοητεύει.
Η μη συγχρονισμένη προσπάθεια για να πεθάνει το παλιό και να γεννηθεί το καινούργιο. Καθυστερούμε να περάσουμε στην κάθαρση, ενώ κορυφώνεται η τραγωδία. Το κοινό περί δικαίου αίσθημα πρέπει να ανυψωθεί σύντομα, αλλιώς οδεύουμε προς την πλήρη απαξίωση.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο κόσμο;
Η ταυτότητα ενός λαού ιστορικά δημιουργείται πρωτίστως από την παράδοση. Το κύριο και πάντα ζωντανό στοιχείο της ελληνικής παράδοσης είναι ο οριακός - οικουμενικός χαρακτήρας της.
Παράγει πολιτισμό ο σημερινός Ελληνας ή είναι προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ο πολιτισμός είναι συνδεδεμένος με τον τρόπο παραγωγής μιας κοινωνίας, αλλά και με πολιτικές. Κυρίως όμως είναι ο λόγος που ζει κανείς. Στον καιρό μας, η ποσότητα είναι μεγαλύτερη της ποιότητας. Υπάρχει όμως ακόμα, ευτυχώς, μια «καταραμένη» μειοψηφία που ενοχλεί την εξουσία. Κι αυτός ο Ελληνας, πατώντας σταθερά σε μια μεγάλη παράδοση, συνεχίζει μέσα σε συγκρούσεις να παράγει πολιτισμό. Δείτε για παράδειγμα την ποίηση... ο σημερινός Ελληνας παράγει δυνατή, ωραία και πολύ αληθινή ποίηση.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η γνώση της μη επιστροφής, «τα πάντα ρει». Μια διαχρονική ελληνική αλήθεια είναι η προσπάθεια προς το «ευ ζην», δηλαδή τη δημιουργία, τη δημοκρατία, την ισότητα, την ελευθερία.
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.
Λίγο έως πολύ ο σύγχρονος Ελληνας έχει, ατομικά ή συλλογικά, εμπειρίες από πολέμους, εμφυλίους, εξορίες, και μετανάστευση. Θυμάμαι τον Καρούζο που έλεγε: «Είμαι με τους σκοτωμένους». Αυτή είναι μια υπαρξιακή οδός που περικλείει την ανθρώπινη οδύνη σε οικουμενική διάσταση. Η Οδός των Ελλήνων χαράζεται από μια διαρκή μετατραυματική και μετασχηματική παρακαταθήκη, που εκφράζεται ως χειραφετημένη εκτίμηση της ζωής, ως διαυγής και άμεση παρουσία στον κόσμο.
*Ο ποιητής Νίκος Αλεξίου είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Queens College, CUNY, και ιδρυτής - ερευνητής του Προφορικού Αρχείου Ελληνισμού της Νέας Υόρκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου